دارالفنون(قسمت اول):

 

مدرسه نام مشخصی نداشت مدرسه در اوایل تأسیس نام مشخصی نداشت در قرار دادها از مکتب خانه پادشاهی یاد شده و گاه مدرسه نظامی، گاه تعلیم خانه و در آخر دارالفنون نام گرفت. محل دارالفنون میان میدان توپخانه و از سوی دیگر بین خیابان الماسیه که در آنجا زمین هموار بود و به سربازان در انجا آموزش نظام داده می شد. امیرکبیر این مکان را که نزدیک کاخ های ساطنتی بود را مناسب دانست و رضایت ناصرالدین شاه را هم جلب نمود. نقشه ساختمان را میرزا رضا خان مهندیس تبریزی( او جزء پنچ محصلی بود که توسط عباس میرزا نایب السلطنه برای اموختن علم به انگلستان فرستاده شده بود.) او بنای ساختمان را شبیه به امارت سربازخانه ولیچ ترک کرده و محمد تقی معمار ساختن بنا را بر عهد گرفت. در سال 1266 قمری ساختن دارالفنون آغاز شد در آغاز قرار بود برای دوره اول تحصیل 30 نفر شاگرد انتخاب شود که بعد از عزل امیر کبیر بجای سی نفر 150 نفر برای تحصیل انتخاب شدند. مدر سه روز یکشنبه پنج ربیع اول سال 1268(1231 شمسی) سیزده روز پیش از کشتن بانی آن افتتاح شد. نخستین درس در همان روز اول که اصول مشق پیاده نظام بود تعلیم داده شد. استخدام معلمین( دوره اول) در سال 1266 امیر کبیر به جان داوود خان( مترجم اول کشور) مأموریت داد به اتریش رفته و معلمانی توانا در فن تعلیم را به خدمت گیرد( امیر مصلحت نمی دانست معلمانی از انگلستان و روس استخدام شود چون بیم آن می رفت برای مصالح کشور خود تبلیغ کنند.) مشخص شد که حقوق معامان سالیانه حداکثر 4100 تومان باشد اما بعد قرار شد 9 معلم استخدام شود که عبارت باشند از: 1- معلم پیاده 2- معلم توپخانه 3- معلم علم هندسه 4- معلم علم معدن 5- معلم حکمت- پزشکی و جراحی و تشریح 6- معلم سوار نظام. امیر متن قرار داد را به دو زبان تهیه کرد و خواست تا معلمان قبل از آمدن به ایران قرارداد را امضائ کنند. مثال یکی از بندهای قرارداد ذکر شده:

ماده 4 : نسبت به عادات و قواعد مملکت ایران به آنها دقت تمام کرده خلاف آن نخواهم کرد.

مدت قرار داد شش ساله بود. نام هفت معلمی که در اتریش با آنها قرارداد بسته شد شایان ذکر است که ناصرالدین شاه خود از امپراطور اتریش درخواست کرد تا معلمانی کارآمد به جان داوود خان معرفی کنند. نام معلمان دوره اول عبارت است از:

1- دکتر ادوارد ژکب پولاک - اولین پزشک طب جدید و جراحی.

2- کاپیتان زاتی - معلم هندسه بود که کم به مدرسه می امد و بجایش مکلم خان درس می داد . او در سال 1269.ق در ایران می میرد و مسیو بهلو که دیپلمه مدرسه پولی تیکنیک فرانسه بود به ایارن دعوت می شود و مترجمه او را عبدالرسول خان نبیره صدر اصفهانی که از شاگران ممتازه مدرسه بر عهد می گیرد.

3- کرزیر یا کرشیش - معلم توپخانه بود اما تاریخ ، جغرافیا و حساب و هندسه هم تدریسی می کرد.

4- چارنوطلا - او در سال 1269ق بر اثر وبا در رتهران مرد.

5- فوکاتی - معلم شیمی و دارو سازی هم تدریس می کرد.میرزاکاظم محلاتی بهترنی شاگرد او بود که سالها در دارالفنون شیمی درس می داد و پایه گذار علم شیمی در ایران است.

6- نمیرو - معلم فنون نظامی بود.

7- گومنز - این دو(6و7) زورتر به ایران امدند.

معلمان دیگر در سال 1231 شمسی به ایران امدند. انها دو روز بعد از عزل امیر کبیر به ایران وارد شدند.بعلت مخالفت میرزا اقاخان با برنامه های امیرکبیر می خواست به پیشنهاد سرهنگ شیل وزیر مختار انگلستان به بهانه ای معلمان اتریشی را خراج کند و معلمانی از انگلستان استخدام نماید اما ناصرالدین شاه چون خود از امپراطور اتریش درخواست معلم کرده بود خواسته وی را نپذیرفت. با اینکه ناصرالدین از تاسیس مدرسه در ایران چندان اشتیاقی نداشت چون می ترسید مردم ایران با افکار آزاد اندیشانه اورپاییان اشنا شوند و بر ضد دربار او بر خیزند. اما مدرسه در سال 1268قمری افتتاح شد و ناصرالدین شاه به مسیو داوود خان را به حمایل سرخ سرتیپی مفتخر ساخت. درالفنون در اوایل تاسیس جزئ وزارت امورخارجه و زیر نظر محمدعلی خان شیرازی وزیرامور خارجه اداره می شد.

نام نویس داوطلبان:

محمد علی خان شیرازی در 24 ماه محرم سال 1268 چهل روز پیش از افتتاح مدرسه نامه ای به محمودخان کلانتر پایتخت و عزیزخان اجودان باشی نظام نوشته و اعلام کرد. سی نفر از بین افراد چهارده تا شانزده ساله از فرزندان خوانین و عیان و اشراف و مردم برای آموختن علم در دارالفنون انتخاب شوند اما 150 نفر برای تحصیل بخاطر بزرگی مدرسه انتخاب شدند....

ادامه دارد....