۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲


در 30 تیر 1331 دکتر مصدق مجددا به روی کار امد و احمد قوام (قوم السلطنه)مجبور به کنار گیری شد اما در 28 مرداد سال1332 از این تحول تلاش عظیم که طوفان وار به قدرت رسید بود هیچ باقی نماند جز قلبهای شکسته ،بی تفاوت وتلاشی بی مزد ، نه تنها بی مزد بود بلکه با تحقیر هم اویخته شد بود چطور مردم طی یکسال و 28 روز اینقدر بی تفاوت شد بودن؟ یکی از عوامل این تفرقه همان که در تاریخ نوشته شد است عدم تفاهم و همسو بودن دو نفر قدرتمند دکتر مصدق ودیگری کاشانی بود حال چطور دو همراه در مسیر خلاف هم گام برداشتن ؟ ایا تحت فشار بودن؟ ایا تغییر دیدگاه داده بودن؟ سبب این اختلاف هر چه بود باعث نابودی دولت ملی شد یکی از با ارزش ترین ره اورد دولت ملی سال1331 ملی شدن صنعت نفت ایران هست .

ریشه های تاریخی ملی شدن صنعت نفت :

اولین بار در سال 1891 انگلیسیها در جنوب ومسجد سلیمان متوجه نفت شدن اولین کاوش انگلیسیها در اواخر قرن 19 در بوشهر بی حاصل بود. در سال1892 ژان دو مرگان باستان شناس فرانسوی در جنوب باختری ایران متوجه منابع نفتی می شود، د رهمین راستا اینگلیسیها در سال1900 با کتابچی خان در پاریس وارد مذاکره شدن و در سال1901 در لندن با یاری علی اصغر خان اتابک و وزیر خارجه وقت میرزا نصرواله خان مشیردوله و توسط دارسی اولین قراداد نفتی به امضاء مظفر دینشاه ووکیل دارسی الفرد ماریوت قرار گرفت.

طی این قرارداد 20000هزار پوند استرلینگ به ایران داده شد وقرار براین شد به همان میزان سهام قابل پرداخت و16 درصد سود خالص از ان به ایران تعلق گیرد ، در مقابل 60 سال امتیاز کلیه مکاشفات ، استخراج، حمل ونقل و فروش نفت وفراودهای نفتی ایران به دارثی واگذار شد،  البته سهامی هم به میرزا نصرالله خان که وزیر خارجه بود وکلیه افراد که در این امر مشارکت داشتن واگذار شد و جهت امنیت منطقه نفتی در مقابل بومیان منطقه سهامی هم به شیخ خزعل وهمین طور خان های بختیاری تعلق گرفت.طبق تقسیم ایران به وسطه فرانسه که بین روسیه وانگلیس به امضاء رسید،  جنوب ایران حوذه نفوذ انگلیس شناخته شد. این عوامل ودیگر عوامل سبب ایجاد تنشهای فراوان در کشور شد تا اینکه در سال1907 برای اولین بار نیروهای انگلیسی پا به خاک ایران نهادند به بهانه حفاظت از نیروهای که در منطقه نفتی در حال فعالیت بودن،  تحت اداره ستوان ارنولد ویلسون که بعد ها در جنگ اول مبنای پلیس جنوب شد و همان پلیس جنوب درکودتاه رضا خانی جز نیروی اصلی ارتش نوین ومتحد الشکل رضا خانی شد. در جهت تداوم انتقال نفت ایران به انگلیس در سال 1919 قراردادی توسط وثوق الدوله- کاکس مورد عقد قرارداد قرار گرفت . به دلیل فضای سیاسی ومبارزاتی در داخل ایران مورد مخالفت امریکا وفرانسه قرار گرفت وباطل اعلام شد که البته انگلیسیها در جهت رسیدن به این هدف در 3 اسفند دست به کودتای رضا خانی زدند ،  توسط ژنرال ایرون ساید،  و وزارت مستعمرات جنگ و وزیرخارجه انگلیس و به یاری سید ضیاءالدین که هدف اصلی این کودتاه را در به دام(روسیه) نیفتادن ایران ایرا می دانستن اما در حالی که ایران طبق قرارداد منعقد در لندن بین انگلیس و روسیه امضاء شد بود جز منطقه نفوذ انگلیس شناخت شده بود و روسیه حق نفوذ در ایران را نداشت .

در باره سلطنت رضا خان قرارداد سال1933 به امضاء رسید دکتر مصدق مخالف اصلی لن به شمار می امد چون ان را به زیان بیشتر ایران می دانست :

  • افزایش بود که در این قرارداد در مدت زمان و مدت قرار داده تمدید شده بود.
  •  به علت حساب سازی بود که شرکت در رابطه بر عدم پرداخت مالیات بر درامد به ایران انجام داده بود،  شرکت به ایران 262500لیره مالیات بر درامد به ایران پرداخت کرده بود در صورتی که به دولت انگلیس از بابت مالیات بر درامد 28میلیون لیره پرداخت کرده بود .
  •  انتقاد دیگری که داشت این بود طی قرارداد 16 درصد ازعواید کل شرکت به ایران تعلق می گرفت در صورتی که فقط 16 درصد از بابت شرکت مادر به ایران پرداخت می گردید نه شرکتهای وابسطه . در حالی که طبق قرارداد کلیه شرکتهای وابسطه وتابع می باید 16 درصد عواید خود را به دولت ایران می پرداختن .

 

همان طور که پیشتر نوشتیم در طول سال 1331 این دو مرد تحت فشار گروهای مختلف قرار داشتن تا بر خلاف هم قدم بر دارن وخواسته های دیگر را به نوعی نادید بگیرند .این اختلافات تا جای پیش رفت که دکتر مصدق برای جلوگیری از تخریب افکار عمومی دست به تاسیس کمیسیون امنیت اجتماعی زد ،  اما مانند همیشه در تاریخ ایران افرادی منافع شخصی خود وگروهی خود را بر مصالح جامعه ترجیه دادن . جبهه ملی ایران اولین جبهه ای بود که در جهت ملی شدن صنعت نفت ایران گام برداشت .جبهه ملی ایران در سال1328 تاسیس شد وهدف اصلی ان تلاش برای برگزاری ازادانه انتخابات مجلس شانزدهم بود وهمین طور مبارزه برای ملی شدن صنعت نفت .گروها احزاب با این جبهه عبارت بودن از :

  1. حزب ایران : این حزب متشکل از تعدادی از مهندسین وتحصیل کرده با گرایش فکری سوسیال-دموکرات بود . اعضای اصلی جبهه ملی : مهندس زیرک زاده - دکتر سنجایی - مهندس حسینی - والهیار صالح. با گرایشی محافظه کارانه که بر خلاف گروهای دیگر تا به اخر در کنار دکتر مصدق باقی ماندن و از سوی دیگر این حزب فردی را به عنوان سرهنگ ریاحی برای ریاست ستاد ارتش برگزیده بود که عده ای براین باورند که او یکی از علل مهم سقوط دولت ملی بود .
  2. حزب مردم ایران : اعضای این حزب از خدا پرستان سوسیالیست تشکیل می شود. که به دلیل داشتن عقاید فلسفی و انتزاعی به عنوان راهنمای یک حزب سیاسی نمی توانست مورد استفاده قرار گیرد.از جمله اعضای حزب: محمد نخشب - حسن راضی ومهندس جلال اشتیانی.
  3. حزب ملت ایران : این حزب متشکل از جوانان وتعدادی دانش اموز ومعدودی دانشجو با عقاید پرشوناسیولیست و بر بنیاد (پان ایرانیسم) تشکیل شد بود .مرحوم دانش فروهر یکی از اعضای ان حزب بود این حزب بسیار عمل گرا بود ودر درگیریهای خیابانی وارد عمل می شد وبه سبب چپ روی وافتادن به دام (اوا نتوریسم) مشکلات زیادی برای نهضت ملی به وجود اوردنو بعد ها به طور ناخواسته در جهت منافع انگلیس وارد عمل شدن .
  4. حزب نیروی سوم : این حزب متشکل از اعضای جدا شده حزب توده بود که از طرفدارن بقایی و عضو حزب زحمتکشان ایران بودن .(اما پس از واقع 30تیر سال 31 از بقایی جدا شدن وحزب نیروی سوم را بنیان نهادند).اما هنوز به پایه نرسیده بودن که خصلت توده ای برگزیدند .

این مطلب برگرفته از روزنامه نشاط -مقاله اقای یاشار هدایی_روزنامه صبح امروز-مقاله اقای علی عظیمی نژادان _روزنامه صبح امروز-گفت گو اقایان بابک اقاپورخرمی و محمد ترکمان می باشد.


نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد